(گزیده روش برنامه ریزی پرچه؛ برداشتی از روش تفکر ده انگشتی)
فرض بر این است که تا اینجا تصمیم و انتخاب خود را با استفاده از یکی از روشهای سیستماتیک یا غیرسیستماتیک معلوم کرده ایم. در اینجا میخواهیم بدانیم که چگونه میتوانیم تصمیم گرفته شده را به نتیجه برسانیم (با فرض اینکه انتخاب و تصمیم ما از نوع اجرایی است).
سؤالاتی که عموماً در این نوع برنامه ریزی کاربرد دارد عبارت است از:
الف) پرچه: فرم اول
۱ – چه هدفی: وضعیت مطلوب چیست؟
(یا) هدف چیست؟ (یا) برای چه هدفی لازم است برنامه ریزی شود؟ (یا) چه نتایجی مورد نظر است؟
در اینجا لازم است شرایط مطلوب و مورد نظر خود را که همان هدف است کاملاً معلوم کنیم و تصویر و ترسیم روشنی از آن بدست آوریم.
۲- چه مشاورانی: برای طراحی این برنامه از چه منابعی مشورت بگیرم؟
(یا) بهترین مشاوران برای طرح این برنامه چه کسانی هستند؟
۳ – چه روشی: چگونه میتوانم به نتیجه برسم؟
(یا) چگونگی اجرای کار؟ (یا) با چه روشی عمل کنم؟ (یا) چطوری؟
یکی از بهترین اقداماتی که در این قسمت میتوانید انجام دهید الگویابی و شبیه سازی الگوی موفق است. ببینید الگوی موفق انجام اینکار که ترجیحاً تجربه شده هم باشد، چیست؟ (بهترین الگوی اجرا کدام است؟)
روشهای مختلف را در نظر بگیرید و بهترین روش را انتخاب کنید.
۴ – چه خطری: چه خطراتی در کمین است؟
(یا) چه تهدیداتی وجود دارد؟
۵ – چه کارهایی: چه کارهایی لازم است انجام دهم؟
(یا) برای رسیدن به نتیجه چه اقداماتی لازم است انجام شود؟
۶ – چه امکاناتی: چه امکاناتی دارم و چه امکاناتی لازم است؟
(یا) به چه وسایل و تجهیزاتی نیاز دارم؟
۷ – چه زمانی: زمانبندی برنامه چیست؟ (برنامه زمانی)
(یا) برنامه در چه زمانی باید انجام شود؟ (یا) هر قسمت از برنامه در چه زمانی باید اجرا شود؟ (یا) بهترین زمان برای اجرای برنامه چه وقت است؟
۸ – چه مکانی: برنامه در چه مکانی باید انجام شود؟
(یا) برای اجرای برنامه چه مکان (ها) یی لازم است؟ (یا) قسمتهای (مختلف) برنامه در کجا باید انجام شود؟ (یا) بهترین مکان برای اجرای برنامه کجاست؟
۹ – چه کسی: در این ارتباط چه کسانی نقش دارند و نقش آنها چیست؟
(یا) حضور چه کسانی در اجرای این برنامه لازم است؟ (یا) چه کسانی میتوانند کمک کنند؟ (یا) چه کسانی باید وارد برنامه شوند؟
۱۰ – چه حدودی: محدودههای برنامه کدام است؟
(یا) خطوط قرمز برنامه کدام است؟ (یا) چارچوبهای اجرایی برنامه چیست؟ (یا) نبایدها کدام است؟
۱۱ – چه سؤالات و ابهاماتی: چه سؤالات و ابهامات دیگری وجود دارد؟
(یا) چه سؤالات دیگری به موضوع وارد است؟
۱۲ – چه ترتیبی: برنامه بر اساس چه نظمی انجام شود؟
(یا) اولویتهای برنامه و روند اجرای آن چطور باشد؟
همچنین در این قسمت لازم است به همسوسازی اقدامات و حذف تناقضات و تعارضات احتمالی پرداخته و به جمع بندی و انسجام برنامه بپردازیم. در این قسمت، پاسخ کلیه سؤالات، منظم و مرتب شده و برنامه نهایی تنظیم میشود.
ب) پرچه: فرم دوم
در صورتی که برنامه ریزی ما نسبتاً مهم و حساس باشد بهتر است با دقت قابل قبول تا آنجا که لازم است، به سؤالات این مرحله پرداخته شود اما اگر ارزش کار آنقدر نیست که زمان بیشتری را به آن اختصاص دهیم، یا میتوانیم از بررسی و پاسخگویی به این سؤالات صرف نظر کنیم و یا آنکه بصورت سریع و گذرا از آنها عبور کنیم. تعداد سؤالاتی که در این مرحله قابل طرح است عملاً نامعلوم میباشد اما برخی از مهمترین سؤالاتی که در اینجا ممکن است طرح شوند عبارتند از:
الف) چه موانعی: چه موانعی برای اجرای برنامه وجود دارد؟
(یا) چرا ممکن است برنامه عملی نشود؟ (یا) چه عواملی میتواند برنامه را مختل کند؟
ب) چه احتمالاتی: چه اتفاقاتی ممکن است بیفتد؟
(یا) چه چیزهایی ممکن است پیش بیاید؟
که این خود می بایست به تدابیر لازم و ایجاد آمادگی نسبی برای مواجه شدن با وقایع احتمالی (ضعیف و قوی) منجر شود.
ج) چه تجربه هایی: از گذشته و برنامه های مشابه چه درسهایی میتوان گرفت؟
(یا) تجارب گذشته خودم و دیگران چه میگویند؟ (یا) در موارد مشابه، چه اشتباهاتی رخ داده است؟
د) چه کارایی هایی: حداکثر کارایی های دیگر این برنامه چیست؟
(یا) چه خواسته های دیگری را از طریق این برنامه میتوان پاسخ داد؟ (یا) چه استفاده های دیگری میتوان از این برنامه داشت؟ (یا) بهترین استفاده هایی که میتوان از این برنامه کرد، چیست؟
ه) چه مراحلی: برنامه در چند مرحله باید انجام شود؟
(یا) این برنامه شامل چند فاز کاری است؟
و) چه ضمانتهایی: چه ضمانتهایی برای اجرا شدن برنامه و رسیدن به نتیجه وجود دارد؟
(یا) برای هر قسمت از برنامه و کل برنامه چه ضمانتی وجود دارد؟ (یا) چه تدابیری برای قطعیت اجرای برنامه هست؟
ز) چه نقصهایی: این برنامه چه نقصها و نارسایی هایی دارد؟
(یا) احتمالاً در کجای برنامه اشتباه وجود دارد؟ (یا) کجای برنامه، واقع بینانه نیست؟ (یا) چه انتقاداتی بر این برنامه وارد است؟ (یا) چه اشکالاتی در برنامه وجود دارد؟
ح) چه استراتژی (ای): استراتژی برنامه چیست؟
(یا) خط مشی اجرای برنامه چیست؟ (یا) اولویتها و نقاط فشار و ضدفشار در برنامه کدام است؟ (یا) رویکرد و راهبرد برنامه چیست؟
ط) چه آزمونهایی: چه چیزهایی باید آزموده شود؟
(یا) چه محکهایی لازم است؟ (یا) چه آزمایشی باید صورت گیرد؟
بنابراین در روش برنامه ریزی «پُرچه» با دو گروه از سؤالات مواجه هستیم، اما بکارگیری همه این سؤالات برای هر موضوع برنامه ریزی ضروری نیست بلکه به تناسب موضوع (ارزش آن، پیچیدگی آن، حساسیت آن و…) حجم و دقت برنامه ریزی ما و زمانی که صرف آن میکنیم، تغییر میکند.
اکنون دوباره خلاصه این سؤالات را مرور کنیم:
پرچه فرم اول:
۱- چه هدفی ۲- چه مشاورانی ۳ – چه روشی ۴- چه خطری ۵ – چه کارهایی ۶- چه امکاناتی ۷- چه زمانی ۸- چه مکانی ۹- چه کسی ۱۰- چه حدودی ۱۱- چه سؤالات و ابهاماتی ۱۲ – چه ترتیبی
پرچه فرم دوم:
۱- چه موانعی ۲- چه احتمالاتی ۳- چه تجربههایی ۴- چه کاراییهایی ۵- چه مراحلی ۶-چه ضمانتهایی ۷- چه نقصهایی ۸- چه استراتژی (ای) ۹- چه آزمونهایی
پِریا (شباب حسامی)
