درست یا غلط؟ قضاوت شما در مورد دیگران بستگی به فرهنگ شما دارد
اگر کسی در یک مرکز خرید شلوغ با کیف خرید شما راه برود، اگر حتی آن را به اشتباه برداشته باشد، آیا شما او را یک دله دزد می‌بینید؟
مردم شناسی به نام کلارک برت (Clark Barrett) از دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس دریافته است که پاسخ این سوال ممکن است وابسته به فرهنگ شما باشد.
محققان میزانی که مقاصد بر روی قضاوت مردم در مورد عملکرد دیگران در جوامع گوناگون دنیا تاثیر دارند را آزمودند. نتیجه؟ مقداری که مقاصد بر روی قضاوت اخلاقی مردم تاثیر می‌گذارند در میان فرهنگ‌های گوناگون تغییر می‌کند.
فرضیه قصد اخلاقی
برت گفت:بر اساس بیشتر تحقیقات فلسفی و مردم شناسی، و بر اساس قوانین در بسیاری از جوامع، قصدها بر روی قضاوت اخلاقی تاثیر می‌گذارند. به عنوان مثال تفاوت میان قتل درجه یک و درجه دو را در نظر بگیرید. تفاوت آنها ربطی به خود عمل ندارد، بلکه به حالت ذهنی فردی که مرتکب آن شده است در هنگام قتل بستگی دارد. (قتل درجه یک، قتل عمدی و قتل درجه دو، غیر عمد است).
او اضافه کرد: ” موارد زیادی وجود دارد که در آن اینکه شما چقدر سخت کسی را برای انجام کاری یا عدم انجام آن مقصر بدانید بستگی به قضاوت شما در این مورد دارد که آیا عمدی بوده یا غیر عمد”.
در حقیقت، ادبیات علمی می‌گوید وزن دادن به مقاصد در هنگام قضاوت کردن یک ویژگی جهانی انسان هاست، ایده‌ای که برت و همکارانش آن را ” فرضیه قصد اخلاقی” می‌نامند. بسیاری از مطالعاتی که در کشورهای صنعتی غربی انجام شدند این حدس را تایید می‌کنند. برت می‌گوید او و همکارانش می‌خواهند بدانند آیا این فرضیه در جوامعی با مقیاس کوچک در سایر نقاط جهان نیز تایید می‌شود.
قصد در مقابل تصادف
این مطالعه شامل ۳۲۲ شرکت کننده در ۱۰ جامعه در ۶ قاره بود. این جوامع شامل ۲ جامعه‌ی غربی، یک جامعه شهری (لس آنجلس) و یک جامعه روستایی (دهدکده اوکراینی تروژینتس)، و همچنین ۸ جامعه کوچک از قسمت‌های دیگر جهان بود.
برای تعیین این که شرکت کنندگان مطالعه چگونه قضاوت اخلاقی کردند، محققان برای اشخاص داستان‌های مختلفی را ترتیب دادند که در آن شخصی، بازیگر، عمل مضری از هر نوع را انجام می‌داد؛ سپس از شرکت کنندگان خواسته شد که مقدار بدی این عمل را در یک محدوده ۵ نمره‌ای ارزیابی کنند که از خیلی بد تا خیلی خوب رتبه بندی شده بود. سناریوها شامل دزدی (از یک کیف خرید در بازار)، آسیب فیزیکی (زدن کسی)، مسموم کردن (آب مصرفی یک جامعه)، و استفاده از یک قضای حرام (خوردن قضایی که از نظر فرهنگی مورد پذیرش نیست) بودند.
مسئله مهم این بود که سناریوها بر اساس اینکه تصادفی بودند یا عمدی تغییر می‌کردند.
برت گفت: ” نسخه قوی فرضیه قصد اخلاقی زمانی است که انجام هر یک از آن کارها زمانی اشتباه تر ارزیابی شود که کسی عمداً آن را انجام دهد تا زمانی که تصادفی باشد.”
قابل بخشیدن یا غیر قابل بخشش؟
با جمع آوری داده‌ها از همه جوامع مورد مطالعه، فرضیه تایید شد: در همه جا، مردم اقدامات عمدی را ۵ برابر شدیدتر از اقدامات تصادفی در نظر گرفتند.
با این حال، در میان ۱۰ جامعه، مقداری که قصد بر روی قضاوت اخلاقی تاثیر می‌گذارد متفاوت بود. به نظر می‌رسد در جوامع غربی، لس آنجلس و تروژینتس، قصد بیشتر بر روی قضاوت اخلاقی دیگران تاثیر می‌گذارد. اینکه اقدامی عمدی باشد یا سهواً برای شرکت کنندگان جزیره فیژان در یاساوا و هازدا و هیمبا دو جامعه در آفریقا از همه کمتر اهمیت داشت.
به گفته برت به عنوان مثال، مسموم کردن آب مصرفی از نظر مردم هزدا و هیمبا بدون در نظر گرفتن اینکه عمداً باشد یا سهواً از همه بدتر قضاوت شد.
برت می گوید: ” مردم چیزهایی می‌گویند مانند اینکه حتی اگر آن را بر حسب تصادف انجام داده باشید نباید انقدر بی دقت باشید”.
در مقابل، در جوامع دیگر، در حالی که مردم همچنان مسموم کردن را بد قضاوت می‌کردند، آن را کمتر از اقدامات از روی بدخواهی می‌دیدند.
همچنین محققان سایر عوامل تسکین دهنده –مانند اینکه شاید آن بازیگر به منظور دفاع شخصی آن کار را انجام داده باشد، بر مبنای عدم اطلاع این کار را انجام داده باشد و یا در اثر دیوانگی- را مورد آزمایش قرار دادند که شاید قضاوت اخلاقی شرکت کنندگان را تحت تاثیر قرار دهد و آن را نرمتر کند. در میان این هیئت، افراد ،عمل بر مبنای ضرورت- که مثال آن زدن شخص دیگری به منظور رسیدن به آب برای خاموش کردن آتش است- و دفاع شخصی را به عنوان عوامل تسکین دهنده قضاوت اخلاقی در نظر گرفتند. همچنین برخی تغییرات میان فرهنگی در عواملی که افراد آنها را تسکین دهنده می دیدند وجود داشت: عوامل جنون و عمل بر مبنای اطلاعات اشتباه در لس آنجلس و تروژینتس تسکین دهنده محسوب می‌شد ولی در یاساوا نه.
برت نتیجه می گیرد: ” ما در غرب و افرادی که در سنت علمی غرب تحصیل کره اند… فکر می کنیم که قصدها بسیار به قضاوت اخلاقی مرتبط هستند بنابراین شگفتی این مقاله این بود که ما باید در انتظار زمینه ها و جاهای بسیاری می بودیم. ممکن است به این مفهوم باشد که مثال های بسیاری از تغییرات اخلاقی وجود دارد که همچنان باید کشف کنیم.
Ref: http://www.livescience.com/54213-moral-judgments-depend-on-culture.html
